Przez hiszpankę nieco później świętowali Dzień Niepodległości

Rodacy! Wielka godzina wybiła na zegarze dziejowym. W oczach naszych zmartwychwstaje, zrzuca pęta wiekowej niewoli Wolna, Niepodległa i Zjednoczona Polska. Jesteśmy wybrańcami losu. Dożyliśmy tej szczęśliwej chwili, którą opiewali nasi wieszczowie i poeci, do której tęskniły wszystkie porozbiorowe pokolenia i w grób się kładły, czekając na nią bezskutecznie [...]. W tej myśli my Tymczasowa Rada Narodowa ziemi gorlickiej oświadczamy, iż z dniem dzisiejszym obejmujemy władzę i ujmujemy kierownictwo spraw narodowych powiatu gorlickiego w łączności i zależności od prawowitego rządu zjednoczonej Polski w Warszawie - głosiła odezwa Tymczasowej Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach.

Koniec rządów austriackich w powiecie gorlickim
Przejęcie władzy w powiecie gorlickim z rąk austriackich nastąpiło 2 listopada 1918 r. Tego dnia zgodnie z zapowiedzią odezwy odbyło się złożenie przez przedstawicieli wszystkich urzędów gorlickich i władz przysięgi na wierność i posłuszeństwo rządowi w Warszawie.

Przysięgę od urzędników starostwa, sądu powiatowego, urzędu kolejowego, poczty i żandarmerii przyjął Władysław Długosz, który był członkiem Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie. Tego samego też dnia powołano Komitet Wykonawczy Tymczasowej Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach. O fakcie tym powiadomiono gorlicką opinię publiczną w odezwie z 4 listopada 1918 r.

W niej też informowano, że komitet podlega Polskiej Komisji Likwidacyjnej będącej reprezentantem rządu warszawskiego dla Galicji i że będzie działał w czterech referatach: spraw administracyjnych, aprowizacyjnych, skarbowych i wojskowych.

Realizując zarządzenia wydziału wojskowego, powołano Straż Bezpieczeństwa Publicznego w Gorlicach, której zadaniem było patrolowanie ulic miasta i ochrona budynków urzędowych. Podlegała ona organizacyjnie i dyscyplinarnie Państwowej Komendzie Wojska Polskiego i była w dyspozycji władz gminnych. Przystąpiono też do formowania oddziału wojskowego, który 10 listopada 1918 r. na rynku w Bieczu złożył przysięgę na wierność Radzie Regencyjnej w Warszawie.

Oddział liczył 400 żołnierzy pochodzących z okolic powiatu gorlickiego i został zakwaterowany w gorlickim gimnazjum. Kompania Powiatowa „Gorlice” miała za zadanie utrzymać ład i porządek, chronić mienie obywateli przed rabunkiem i być widocznym znakiem rodzącego się państwa polskiego w powiecie gorlickim. Gorlice dzień zakończenia I wojny światowej 11 listopada 1918 roku witały udekorowane biało-czerwonymi sztandarami.

Spóźniona uroczystość
Gorlice w momencie odzyskania niepodległości borykały się nie tylko ze zniszczeniami wojennymi, brakiem podstawowych artykułów żywnościowych, odzieżowych czy też budowlanych, ale przede wszystkim epidemią grypy hiszpańskiej. Była ona przyczyną śmierci wielu mieszkańców ziemi gorlickiej, a wśród nich burmistrza Gorlic Feliksa Tarczyńskiego. Jak należy przypuszczać, była ona też przyczyną spóźnionych uroczystości ogólnomiejskich związanych z przejęciem władzy.

Jak podaje „Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im Marcina Kromera w Gorlicach za rok szkolny 1918/1919 r.: „Dnia 20 listopada, w pierwszym dniu po przerwie, spowodowanej epidemią influenzy hiszpańskiej, odbyło się uroczyste nabożeństwo z powodu Zmartwychwstania wolnej i zjednoczonej Polski. Po nabożeństwie urządzono w szkole podniosły poranek. Przemawiali dyrektor i prof. Stefan Papp, wskazując na doniosłość chwili i na obowiązki młodzieży względem ojczyzny. Uczuciom patriotycznym młodzieży dał wyraz w przemówieniu swoim do kolegów uczeń klasy VIII W. Szurek, po czym młodzież złożyła ojczyźnie ślubowanie wierności i miłości. Odśpiewaniem Hymnu i Roty zakończyła się uroczystość”.

Niepodległościowe aspiracje Łemków
Inaczej jednak było w południowych wsiach powiatu gorlickiego zamieszkanych przez Łemków, którzy kierowani przez swoją inteligencję, powołując się na zasadę samostanowienia, zaczęli organizować swoją administrację. I tak podczas wiecu 27 listopada 1918 r. w Gładyszowie około dwóch tysięcy Łemków powołało Ruską Radę, przemianowano później w Powiatową Ruską Radę dla powiatu gorlickiego. 5 grudnia 1918 r. na wiecu we Florynce powołano Naczelną Radę Łemkowszczyzny, która ogłosiła się jedyną władzą na Łemkowszczyźnie i w dokumencie końcowym wiecu stwierdziła, że ,,oddaje w ręce Kongresu rozwiązanie swego sporu z Polakami i Węgrami oraz żąda uczestnictwa swoich przedstawicieli w jego obradach”.

Realizują to postanowienie na zjeździe w Gorlicach, jaki się odbył się jeszcze w grudniu 1918 r., wybrano delegatów na Konferencję Pokojową w Paryżu. Zaszczytu tego dostąpili: ks. Mychajło Jurczakewycz, dr Aleksander Cichański oraz dr Jarosław Kaczmarczyk.

Opisane powyżej fakty miały miejsce w okresie przejściowym, kiedy na terenie ziemi gorlickiej nie było już Austriaków, a władza Polska była jeszcze słaba. Okoliczność ta dostarczyła Łemkom pewnej dozy nadziei na pomyślne załatwienie ich niepodległościowych żądań. Nie bez znaczenia było też życzliwe nastawienie dla łemkowskiej sprawy niektórych lokalnych polskich polityków m.in. Władysława Długosza czy też Kazimierza Ramułta z Grybowa, który przekazał na uzbrojenie łemkowskiej policji 50 karabinów i amunicję. Jednak zdecydowane opowiedzenie się Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie za całkowitą i bezwarunkową integracją Łemkowszczyzny z Polską doprowadziło 23 stycznia 1919 r. do rozwiązania Naczelnej Rady Łemkowszczyzny, która przekazała swoją władzę Karpatoruskiej Radzie w Preszowie.

Kampania wyborcza do Sejmu Ustawodawczego
Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. wyzwoliło dużą aktywność polityczną mieszkańców ziemi gorlickiej. Rozpoczęła się ona wraz z ogłoszeniem niepodległości oraz rozpoczęciem kampanii wyborczej ogłoszonej przez rząd Jędrzeja Moraczewskiego do Sejmu Ustawodawczego.

W tym czasie ziemia gorlicka była silnym ośrodkiem ruchu ludowego. Duże wpływy miały tu zarówno Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, jak i Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica. To one u progu niepodległości wyznaczały kandydatów na posłów do Sejmu Ustawodawczego z Gorlic i regionu gorlickiego.

27 grudnia 1918 r. na zebraniu w sali Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” zwolennicy PSL „Piast” wybrali na kandydatów na posłów do Sejmu Ustawodawczego Józefa Rączkowskiego z Gorlic i Kazimierza Koniecznego z Krygu. Natomiast 29 grudnia 1918 r. zwolennicy PSL - Lewica wybrali Konstantego Laskowskiego z Gorlic i Aleksandra Mordawskiego z Szalowej. Rozpoczęła się agitacja przedwyborcza obu odłamów stronnictwa ludowego wzajemnie się zwalczających i kompromitujących.

Wyniki były nieoczekiwane. Na skutek złej organizacji akcji wyborczej stapińczyków faworyt Konstanty Laskowski przepadł i mandat poselski otrzymał dziennikarz i literat Józef Rączkowski z Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”, który w czasie trwania kadencji Sejmu był przewodniczącym swojego klubu poselskiego.

Kończąc, warto wspomnieć, że gorliccy pamiętnikarze samemu odzyskaniu niepodległości przez Polskę na naszej ziemi poświęcają bardzo mało miejsca. Czytając je, odnosi się wrażenie, że ziemia nasza od wielu lat żyła polskością na co dzień i sam fakt ogłoszenia Niepodległości powszechnie uważany był za coś, co musiało się wydarzyć.

Gazeta Gorlicka